Aort Diseksiyonu: Ne Zaman Tehlikeli Hale Gelir?

Aort, kalpten çıkan en büyük atardamar olarak tüm vücuda temiz kan taşır. Duvar katmanları arasında oluşan yırtılma (aort diseksiyonu), kanın damar duvarlarına sızarak iki katman arasında yol açmasına neden olur. Zamanında müdahale edilmezse ölümcül sonuçlar doğurabilir.

Epidemiyoloji ve Yaş Dağılımı

Son beş yılda yapılan epidemiyolojik çalışmalar, aort diseksiyonunun en sık 40-60 yaşları arasında görüldüğünü ortaya koydu. Dünyada her 100 bin kişiden 5’inde yıllık insidans rapor edilirken, Türkiye’de bu oran 100 binde 4 seviyesinde seyrediyor. Erkeklerde kadınlara kıyasla %60 daha fazla görülüyor.

Kimler Yüksek Risk Altında?

1. Hipertansiyon: Kontrolsüz yüksek tansiyon, aort duvarında kronik stres oluşturarak zayıflamaya yol açar.

2. Aort Kapak Hastalıkları: Doğumsal olarak darlık ya da yetmezlik olan aort kapakları, duvar basıncını artırır.

3. Bağ Doku Bozuklukları: Marfan sendromu, Ehlers–Danlos gibi hastalıklar damar elastikiyetini bozarak erken yırtılma riskini artırır.

4. Sigara ve Kolesterol: Sigara kullanımı ve yüksek LDL kolesterol, damar sertleşmesine yol açarak duvar direncini azaltır.

5. Genetik Geçmiş: Ailede aort diseksiyonu öyküsü olan bireylerin yıllık taramalar yaptırması önerilir.

Belirtiler: Ne Zaman Alarm Zili Çalar?

• Ani ve Şiddetli Göğüs / Sırt Ağrısı: "Yırtılma hissi" veya keskin bıçak saplanması tarzında başlar.

• Ağrının Yayılımı: Sırt, karın, boyun ve hatta çeneye kadar yayılabilir.

• Nefes Darlığı ve Bayılma: Kan akışının bozulması iç organları etkiler.

• Şok Bulguları: Düşük tansiyon, soğuk terleme ve hızlı kalp atışı görülebilir.

• Farklı Semptomlar: Bazı hastalar karın ağrısı, bacakta güçsüzlük veya felç benzeri nörolojik belirtiler de yaşayabilir.

Teşhis Yöntemleri: Hangi Testler Kullanılır?

• BT Anjiyografi (CTA): Hızlı ve ayrıntılı görüntüleme sağlar, acil tanıda altın standart.

• MR Anjiyografi (MRA): Radyasyon istemeyen, damar duvarı yapısını detaylandıran bir seçenek.

• Ekokardiyografi: Transtorasik veya transözofageal yöntemlerle kalbin üst kısmındaki diseksiyon incelenebilir.

• Laboratuvar Testleri: D-dimer yüksekliği tanıyı destekleyebilir, ancak güvenilirlik sınırlıdır.

• 

Tedavi Seçenekleri ve Protokoller

1. Acil Müdahale: Tip A diseksiyonlarda (yükselen aort) acil cerrahi onarım gereklidir.

2. Açık Cerrahi: Yırtığın onarılması, greft ile hasarlı segmentin değiştirilmesi.

3. Endovasküler Onarım: Kateter üzerinden stent-graft yerleştirilmesi, özellikle tip B diseksiyonlarda tercih edilir.

4. Medikal Yönetim: Tansiyon ve kalp hızını kontrol altında tutmak için betabloker ve vazodilatör ilaçlar.

Yaşam Kalitesi ve Uzun Dönem Takip

Başarılı cerrahi veya endovasküler onarım sonrası bile hastalar yaşam boyu izlenmelidir. Yıllık görüntüleme çalışmaları ile yırtılmanın yeniden etki etmesi veya yeni aneurizma oluşumu takip edilir.

Uzman Görüşü: Prof. Dr. Cengiz Köksal

"Aort diseksiyonunda zaman en kritik faktördür. İlk 48 saat içinde teşhis ve tedavi şansı hastanın hayatta kalma oranını %90’dan %30’a düşüren bir dönüm noktasıdır. Özellikle 40-60 yaş arası bireylerin farkındalığı artırılmalıdır."

Hastaya Öneriler ve Koruyucu Önlemler

• Yıllık Tarama: 40 yaş üstü, BT anjiyo veya ekokardiyografi.

• Tansiyon Kontrolü: Diyet, egzersiz ve ilaç tedavisi.

• Sağlıklı Yaşam: Sigara bırakma, kolesterol kontrolü, stres yönetimi.

• Aile Öyküsü Araştırması: Genetik danışmanlık ve takip planı oluşturma.

Aort yırtılması, hızlı tanı ve tedavi gerektiren bir acildir. Orta yaş grubundaki bireylerin risk faktörlerini yöneterek düzenli kontroller yaptırması, hayati önem taşır.

Kaynaklar: Türk Kalp ve Damar Cerrahisi Derneği, Aile Sağlığı Merkezi Rehberi, Prof. Dr. Cengiz Köksal Röportajı